AĞ ÇEŞİTLERİ 
Tarihçesi kısaca anlatılan bilgisayar ağları, anlaşıldığı üzere zaman içerisinde hızla gelişmiştir. İlk bilgisayar ağının sadece iki bilgisayarı birbirine bağladığı düşünüldüğünde, günümüzde kullanılan ve dünya üzerindeki neredeyse tüm bilgisayarların bağlı bulunduğu internet ağı teknolojisi inanılmaz boyutlardadır. Ağlar, oluşumunu sağlayan birbirine bağlı bulunan bilgisayarların sayılarına yani büyüklüklerine, bu bilgisayarların yerleşim şekillerine yani topolojilerine ve birbirlerine ve ağ kaynağına bağlantı şekillerine göre çeşitlilik göstermektedir. İlk önce büyüklüklerine göre ağ çeşitleri incelenecektir. Daha sonra, sırasıyla topolojilerine ve bağlantı ortamlarına göre ağ çeşitlerinden bahsedilecektir. 

Büyüklüklerine Göre Ağlar

 Ağ ortamına dâhil olan bilgisayar sayısı, ağın büyüklüğünü belirler. Büyüklüklerine göre ağlar, aşağıda açıklanan yedi farklı kategoride incelenebilir: 
PAN (Personal Area Network – Kişisel Alan Ağları): Son yıllarda özellikle akıllı cihazların yaygınlaşmasıyla hayatımıza giren bir ağ çeşididir. Kişiye yakın cihazların (akıllı telefon, tablet, kişisel dijital asistan vb.) oluşturduğu ağları temsil etmektedir. Genellikle veri aktarımı USB, Firewire gibi veri yolları ile sağlanır. Kablosuz ağ teknolojisini kullanan çeşitlerinde ise bağlantı, IrDA ve Bluetooth gibi ağ teknolojileri ile sağlanmaktadır. 

LAN (Local Area Network – Yerel Alan Ağı): Ağ kavramının iki bilgisayarın birbirine bağlanması ile oluşturulduğunu yeniden hatırlatacak olursak, yerel alan ağları, oluşturulan ilk ağ çeşididir. Günümüzde birbirine çok yakın coğrafi konumda bulunan bilgisayarlar tarafından oluşturulan bilgisayar ağı çeşididir. Ev, okul, laboratuvar, iş binaları vb. sınırlı alanları kapsamaktadır. Geniş bir coğrafi mekânı kapsamadığı için hız olarak da en verimli çeşittir. Kablolu ve kablosuz ağ ortamlarını kullanabilmektedir.

 MAN (Metropolitan Area Network – Şehirsel Alan Ağı): Bir şehir ya da bir yerleşkede oluşturulan alan ağıdır. Genellikle Yerel Alan Ağlarının birkaçının birbirine bağlanması ile oluşturulur. Yerel Alan Ağlarını birbirine bağlamak için fiber optik gibi kablolu ya da Wimax gibi kablosuz ortamlar kullanılır. Ağlar arasında geçişi düzenlemek için yönlendirici (router) adı verilen cihazlardan faydalanılır. 

WAN (Wide Area Network – Geniş Alan Ağı): Yerel Alan Ağlarının ya da Şehirsel Alan Ağlarının birleşmesiyle oluşturulan en geniş alan ağıdır. Dünyadaki en geniş alan ağının adı İnternet’tir. İnternet tüm dünyada bulunan bilgisayarların ve bilgisayar mantığına sahip çalışan cihazların bağlanmasıyla oluşmaktadır. Dünya üzerinde verilerin doğru alıcılara ulaştırılması işlemi yönlendiricilerin sorumluluğundadır.  

VPN (Virtual Private Network – Sanal Özel Ağ): Sanal olarak uzaktaki bir cihazın ağın içerisine dâhil olmasını sağlayan özel bir ağ türüdür. Uzak makine, Sanal Özel Ağ sayesinde fiziksel olarak uzaktaki bir ağa dâhilmiş gibi davranmakta ve o ağ ile veri alış verişinde bulunmaktadır. Örnek vermek gerekirse, ticari paket program kullanan bir firmanın uzaktaki deposunun bilgisayarı, Sanal Özel Ağ sayesinde firma merkezinde kurulu bulunan ağa ve sunucu makineye bağlanmakta, irsaliye, fatura işlemlerini gerçekleştirmekte, stok kayıtlarını ve cari hesapları güncellemektedir. Bahsedilen ağlar, büyüklüklerine göre çeşitlendirilmiş ağlardır. Bu çeşitlerden farklı olarak üniversite yerleşkelerini birbirine bağlamayı sağlayan CAN (Campus Area Network – Kampüs Alan Ağı) ve depolama işlemlerini kolaylaştırmak amacıyla depolama sunucularına bağlantıyı sağlayan SAN (Storage Area Network – Depolama Alan Ağı) gibi ağ çeşitleri de bulunmaktadır. Farklı ağ çeşitleri için https://goo.gl/RJNb2X internet adresinden bilgi alabilirsiniz. 

Topolojilerine Göre Ağlar 

Ağ çeşitlerinden bahsedilirken incelenmesi gereken ikinci kavram, ağ topolojisidir. Ağ topolojisi, bilgisayar ve aracı cihazların yardımıyla oluşturulan bilgi ağında, yine bilgisayar ve yardımcı cihazların yerleşimi ve birbirleriyle olan bağlantılarının yapısı anlamına gelir. İlerleyen kısımlarda kısaca bahsedileceği üzere, yerleşim şekillerine göre Ortak Yol (BUS), Halka (Ring), Örgü (Mesh), Ağaç (Tree) ve Yıldız (Star) gibi çeşitli ağ topolojileri bulunmaktadır. 

Ortak Yol (BUS) Topolojisi: Resim 1.1’de görüldüğü gibi kurulumu ve genişletilmesi en basit topoloji türüdür. Tek bir kablo üzerinde ve genellikle BNC adaptöre sahip Ethernet kartlarının birbirine bağlanması ile oluşturulan ağ türüdür. Bir merkez birimine ihtiyaç duymadan ağın kurulumu sağlanır. Tek bir kablo üzerinde işlem yapılacağından hız düşüktür. Ağa bağlı tüm bilgisayarlar aynı kabloyu ortak kullandığı için kaynaktaki toplam veri taşıma kapasitesi bilgisayar sayısına bölünecektir. Çalışması için kablonun sonlandırılması gereklidir. Günümüzde çok da popüler olmayan bu topoloji türü, sınırlı sayıda bilgisayar ve sınırlı mesafeler için kullanılmaktadır. 1 Resim 1.1 Ortak Yol (BUS) Topolojisi. Kaynak: https://goo. gl/dX88E4 

Halka (Ring) Topolojisi: Resim 1.2’de şematik halde görülen halka topolojisi bir anlamda ortak yol topolojisinin iki ucunun bir araya getirilmesi ile oluşturulan bir topoloji türüdür. İlk olarak IBM firması tarafından geliştirilmiştir. Her bir bilgisayar kendine ait zamanda veri iletimi yapar ve böylece karışıklık önlenmiş olur. Daha geniş ağlarda Andıçlı Halka (Token Ring) kullanılabilmektedir. Bu tür topolojide elinde andıcı bulunduran bilgisayar veri gönderme işlemini yapar. Andıç, genellikle saat yönünün tersine olmak üzere belirli zaman aralıkları ile tüm bilgisayarları gezer. Hatalı bir iş istasyonunun sistemde bulunması tüm sistemin aksamasına sebep olabilir. 

Örgü (Mesh) Topolojisi: Bu topolojide her bir düğüm, bir diğerinin yerini alabilmektedir. Verilerin düğümden düğüme yayılarak ya da yönlendirme ile çalıştığı topoloji türüdür. Resim 1.3’te tamamen bağlı bir örgü topolojisi görülmektedir. Örgü şeklinde yapılan bağlantılar sayesinde hatalı düğümler veri akışında soruna yol açmamaktadır. Örgü topolojisinin bir benzer kullanım şekli de MANET (Mobile Ad Hoc Network – Mobil Özel Amaçlı Ağlar)’tir. MANET ağlarda düğümler birbirine örgü şeklinde bağlanmış olsa da hareketlilikten dolayı farklı sorunlara çözümler bulunması da gerekmektedir. Resim 1.4’te görüldüğü gibi bu hareketlilik tamamen bağlı örgü topolojisi yerine kısmen bağlantılı örgü topolojisi ile sağlanmaktadır. 

Ağaç Topoloji: Ağaç topolojisinde bir merkez düğümü, alt seviyede bir veya daha fazla düğüm ile bağlıdır. Ağaç yapısı simetriktir. Bir ağın ağaç topolojisinde olması için en az üç seviye bulunmalıdır. Ağaç topolojisinin şematik gösterimi Resim 1.5’te verildiği gibidir. 

Yıldız (Star) topolojisi: Özellikle günümüz yerel alan ağlarında en fazla karşımıza çıkan topoloji olan yıldız topolojisi, bir merkez dağıtıcı cihaz ve ona direkt bağlı Resim 1.2 Halka (Ring) Topolojisi. Kaynak: https://goo. gl/SypcT0 Tamamen Bağlı Örgü (Mesh) Topolojisi. Kısmen Bağlı Örgü (Mesh) Topolojisi. Resim 1.3 Resim 1.4 Kaynak: https://goo.gl/jk8b3j Kaynak: https://goo.gl/jk8b3j Üç Seviyeli Bir Ağaç Topolojisi. Kaynak: https:// goo.gl/DXgLdL Resim 1.5 düğümlerden oluşmaktadır. Yıldız topolojisinde merkez dağıtıcı cihaz olarak genellikle bir Anahtarlama Cihazı (Switch) kullanılmaktadır. Kablosuz kullanım durumunda ise dağıtıcı cihaz yerini Erişim Noktası (Access Point) cihazına bırakmaktadır. Dağıtıcı cihazdan her bir düğüme, yani bilgisayara, ayrı ayrı kablolama gerektirdiği için maliyeti daha yüksektir. Ancak her bir bilgisayara ayrı kablo gitmesi hızı arttırmakta ve anahtar cihaza bağlı farklı bilgisayar çiftlerinin birbirlerini rahatsız etmeden aynı anda veri iletişimi yapmalarına olanak sağlamaktadır. Kablosuz iletişimde de yıldız topolojisinden faydalanılmaktadır. Resim 1.6’da anahtar cihaz ile bağlanmış farklı düğüm cihazları görülmektedir. Bir ağ altyapısı tasarlarken dikkat edilmesi gereken ilk konu, büyüklüğüne göre ağ yapısı oluştururken, ağ topolojisine karar vermektir. 

Bağlantı Ortamlarına Göre Ağlar 

Büyüklüklerine göre ve cihazların birbirine göre yerleşim yerleri dikkate alınarak belirlenen ağ çeşitlerinden yukarıda bahsedilmiştir. Ağ çeşitlerinin sonuncusu, ağı oluşturan düğümlerin birbirleri ile olan haberleşme ortamlarına göre ağları çeşitlendirmektir. Birçok farklı bağlantı ortamı bulunmasına karşın, bu bölümde en sık kullanılan teknolojiler olan 

ATM, FDDI, Token Ring (Andıçlı Halka) ve Ethernet bağlantı ortamlarından bahsedilecektir. 

ATM (Asynchronous Transfer Mode – Eşzamansız Aktarım Modu): Verilerin sabit büyüklükte hücreler halinde aktarılmasını sağlayan bir veri aktarım modelidir. Hücreler halinde veri aktarımı paket anahtarlama tekniğine uygundur. Fakat aynı zamanda bu modelde sanal devreler oluşturularak devre anahtarlama modelinden de faydalanılır. ATM ile küçük paketler, donanım desteği ile 10 Gbps gibi yüksek hızlarda alıcı düğümlere iletilir. 
FDDI (Fiber Distributed Data Interface – Fiber Dağıtılmış Veri Arayüzü): Fiber optik kablolar ile kullanılmak üzere geliştirilmiş yüksek hızlı bir bilgisayar ağı çeşididir. Ethernetin yeterli hıza ulaşamadığı geçmiş zamanlarda yüksek hızlı veri aktarımı için kullanılmıştır. Ethernet teknolojisindeki hızlanma sayesinde popülerliğini yitirmiştir. 
Token Ring (Andıçlı Halka): Andıç adı verilen ve 3 bayttan oluşan bir veri paketinin düğümleri dolaşmasını esas alan bağlantı ortamıdır. Tahmin edilebileceği gibi halka topolojisi ile birlikte kullanılır. Andıca sahip düğüm veri gönderme hakkına sahiptir. Andıç, halkanın tümünü dolaşarak tüm düğümlerin sırasıyla veri göndermesi sağlanmaktadır. Resim 1.6 Yıldız (Star) Topolojisi. Kaynak: 115454768 1. Ünite - Bilgisayar Ağlarına Genel Bakış 9 Ethernet: Günümüzde en yaygın kullanılan bağlantı ortamıdır. Genellikle yerel alan ağlarında kullanılmaktadır. İlk olarak XEROX firması tarafından geliştirilen Ethernet, zaman içerisinde standartlaşarak günümüze kadar gelmiştir. Temeli, bir kablo vasıtasıyla bilgisayarların birbirine bağlanması ve veri alış verişine imkân sağlanması mantığına dayanmaktadır. Farklı hızlarda ve kablo türlerinde kullanım desteği de yaygınlaşmasında önemli rol oynamıştır. katman yapıları, Ethernet teknolojisine dayanarak anlatılmıştır.